جغرافیای تاریخی شهرهای ساسانی بر بنیاد باستان شناسی

thesis
abstract

چکیده: این رساله به بررسی و تجزیه و تحلیل جغرافیای تاریخی شهرهای ساسانی و انطباق یا عدم انطباق آنها با داده های باستان شناسی می پردازد. برای دست یابی به اطلاعات و داده های این موضوع، متون تاریخی و جغرافیای تاریخی شهرهای ساسانی و همچنین گزارشات باستان شناسی مدّ نظر قرار گرفته و سپس اطلاعات جمع آوری شده، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در این رساله تعداد 13 شهر از دوره ساسانی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت. این شهرها به ترتیب عبارتند از: دارابگرد، اردشیرخوره، مرو، تخت سلیمان، بیشاپور، جندی شاپور، ایوان کرخه، نیشابور، سیراف، اصطخر، رام شهرستان، تیسفون و قصرشیرین. شواهد بسیاری نشان می دهد که شهرهای دوره ساسانی با طرح و نقشه قبلی ساخته می شده و بنا به دلایل علمی، بیشتر یک نقشه منظم داشتند. طرح ها و نقشه های ساسانی با توجه به شهرهای مطالعه شده در این پایان نامه، به سه شکل متحد المرکز و دایره ای، مستطیل شکل (هیپوداموس) و نامنظم بودند. طرح دایره ای یا مدور در چهار شهر اردشیرخوره، تخت سلیمان، مرو و دارابگرد مشاهده می شود. طرح دیگری که در ساخت شهرهای ساسانی مورد استفاده قرار گرفته، طرح مستطیلی یا هیپوداموس می باشد. از شهرهای مستطیل شکل می توان به شهرهای بیشاپور، جندی شاپور، سیراف، نیشابور، ایوان کرخه، اشاره کرد. نوع سوم شهرهای ساسانی، شهرهایی است که دارای شکل منظم هندسی نیستند و بیشتر با توجه به محیط جغرافیایی محل شهر، ساخته شده اند. از این دسته می توان به شهرهای تیسفون، رام شهرستان و قصرشیرین اشاره کرد. غالب شهرها در مناطق جنوب غرب و غرب ایران مانند فارس، خوزستان، آذربایجان و سواحل خلیج فارس قرار دارند. با توجه به مشخص شدن موقعیت جغرافیایی این شهرها در متون جغرافیایی و تاریخی، کاوش های باستان-شناسی، این نتیجه حاصل می شود که اکثر شهرهای ساخته شده در دوران امپراتوری ساسانی متعلق به اولین شاهان این سلسله، یعنی اردشیر اول و شاپور اول می باشد. علاوه بر این، ویژگی های باستان شناسی این شهرها با توصیف مورخین و جغرافی نگاران کاملاً منطبق است و بر این اساس، باستان شناسان می توانند با تکیه بر این منابع موثق، نتایج سودمندی در عملیات کاوش و یا بررسی های میدانی از شهرهای ساسانی به دست آورند. کلمات کلیدی: جغرافیای تاریخی، شهرهای ساسانی، متون تاریخی، جغرافی نگاران اسلامی.

First 15 pages

Signup for downloading 15 first pages

Already have an account?login

similar resources

بررسی تحولات تاریخی خراسان در عهد ساسانی بر اساس آثار تاریخی و یافته‌های باستان شناسی

خراسان کهن سرزمینی است باستانی که  مهد پیدایش یکی از درخشان‌ترین و کهن‌ترین تمدن‌های منطقه ایران بوده است. خراسان طبق نوشته های اوستا و کتیبه بیستون یکی از مهمترین ایالت‌ها و کوست‌های ایران در قبل از اسلام بوده که یکی از مقاطع حساس و مهم تاریخی آن مربوط به عصر ساسانی می‌باشد. سرزمین خراسان در دوره ساسانی بنابر موقعیت تاریخی، جغرافیایی و ژئوپولیتیکی کانون فرهنگی مهم و اصلی منطقه و تلاقی گاه فره...

full text

جغرافیای تاریخی بندر ریشهر از عهد باستان تا سقوط سلسلۀ ساسانی

ریشهر نام بندر باستانی است که در کناره آب‌های گرم خلیج‌فارس قرار دارد این بندر که امروز قسمتی از قلمرو جغرافیایی استان بوشهراست، در ادوار قدیم تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است.در آثار و کتیبه‌های به‌جامانده به این منطقه با عناوینی چون لیان، بوخت اردشیر، ریواردشیرو سرانجام ریشهر اشاره‌شده است. این منطقه در طول عهد باستان نه‌فقط به لحاظ جغرافیایی و استراتژایکی بلکه به لحاظ اقتصادی و فرهن...

full text

بررسی تحولات تاریخی خراسان در عهد ساسانی بر اساس آثار تاریخی و یافته های باستان شناسی

خراسان کهن سرزمینی است باستانی که  مهد پیدایش یکی از درخشان ترین و کهن ترین تمدن های منطقه ایران بوده است. خراسان طبق نوشته های اوستا و کتیبه بیستون یکی از مهمترین ایالت ها و کوست های ایران در قبل از اسلام بوده که یکی از مقاطع حساس و مهم تاریخی آن مربوط به عصر ساسانی می باشد. سرزمین خراسان در دوره ساسانی بنابر موقعیت تاریخی، جغرافیایی و ژئوپولیتیکی کانون فرهنگی مهم و اصلی منطقه و تلاقی گاه فره...

full text

پارت و خراسان در دوره ساسانی: پژوهشی در جغرافیای تاریخی

بررسی پیشینه تاریخی سرزمین­های ایرانی در دوره باستان، به روشن بودن زمینه جغرافیایی آن­ها بسیار وابسته است. در این میان ابهام در موقعیت ایالات/نواحی ایران می­تواند به پریشانی و جابجایی رویدادهای تاریخی، و در نتیجه بر تحلیل پیامدهای آن­ها تأثیر بگذارد. ابهام در جایگاه پارت در دوره ساسانی، نمونه روشنی است که سبب آشفتگی در توصیف تاریخی و جغرافیایی نواحی دیگر پیوسته به آن نیز گردیده است. بر خلاف تصو...

full text

پژوهشی بر جغرافیای تاریخی ‌‌نام‌‌‌‌جای‌های کوستِ نیمروز ساسانی (ازمنظرِ منابع تاریخی و شواهد باستان‌شناختی)

تهاجمات اقوام بیگانه از جهاتِ مختلف در دورۀ ساسانی سبب تقسیم کشور به چهار ناحیه شد تا امپراتوری ساسانی بتواند از قلمرو خویش به بهترین شکل دفاع نماید. در جُستار حاضر می­کوشیم تا به بازشناسی و معرفی نام­جای­ها (شهرهای) مهم کوستِ نیمروز (جنوب، جنوب شرق) قلمرو ایرانشهر ساسانی در منابع تاریخی دستِ اول دورۀ ساسانی (متون پهلوی، اثر مُهر و...) و منابع جغرافیایی مورخان اسلامی قرون اولیۀ و میانی اسلامی بپرداز...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023